Wat is goed in onze samenleving?

In dit hoofdstuk zal het voornamelijk gaan over ethiek verantwoordelijkheid, Ethiek wordt onderverdeeld in waarden, normen, mensbeeld, levensvisie en de waardeschaal.

We hebben in de lessen vier vormen van verantwoordelijkheid gezien:

1)     Verantwoordelijkheid voor de daden als ze die vrij en bewust hebben gesteld.
2)     Verantwoordelijkheid voor het vrij en bewust niet doen wat je eigenlijk wel zou moeten doen.
3)     Verantwoordelijkheid als betrokkenheid.
4)     Verantwoordelijkheid voor een appel uit van die ander en we beseffen dat we de plicht hebben hem te helpen.

Ik vond van deze vier verantwoordelijkheden in principe allemaal even belangrijk, maar de derde verantwoordelijkheid vind ik niet goed. Het komt erop neer dat je ouders verantwoordelijk zijn voor jou tot je 18 jaar. Maar als jij een persoon bent die allerlei kwaad uitsteekt, vind ik dit wel niet eerlijk tegenover de ouders. De ouders moeten dan voor al de problemen opdraaien terwijl zij dat niet gewild hebben.

Ethiek

Wat betekent ethiek: ethiek denkt na over de vraag ‘Wat is goed handelen?’. Het gaat over opvattingen, oordelen en beslissingen. Hierbij spelen een aantal bouwstenen een belangrijke rol van:

1)     Waarden = dit zijn idealen en dit is dus een streefdoel dit betekent dat waarde uitdrukt ‘wat van waarde is’, goed en belangrijk voor de mens.

2)     Normen = dat is een geschreven of ongeschreven ‘wet’ (gebod, verbod, verplichting).

 Ik geef eens van elk een voorbeeld:

è Een zwarte leraar mag niet gediscrimineerd worden: WAARDE
è Je moet je belastingspapieren eerlijk invullen: NORM


3)     Mensbeeld, levensvisie, waardeschaal
-        De manier waarop je naar het mens-zijn kijkt (=mensbeeld)
-        De manier waarop je naar het samenleven kijkt (= levensvisie)
-        De rangorde van waarden (= waardeschaal)

We hebben de waardeschaal ook toegepast in de klas, dit is de top drie:

1)     Familie

2)     Gezondheid

3)      Vertrouwen

Dit is mijn persoonlijke waardeschaal:

1)     Familie

2)     Vertrouwen

3)     Gezondheid

Ik vond het wel heel moeilijk om mijn top drie van mijn waardeschaal samen te stellen, want er zijn zoveel dingen die ik ook nog belangrijk vind, zoals respect en eerlijkheid. Ik weet wel dat eerlijkheid en vertrouwen heel dicht bij elkaar liggen dus heb ik dan in mijn top drie toch vertrouwen gestopt.

De waarde die ik heel belangrijk vind in een relatie tussen mensen is eerlijkheid. Eerlijkheid is voor mij een heel belangrijke waarde in de relatie die je hebt met je vriend(in). Je zegt veel tegen elkaar en je vertrouwt er dan ook op dat het tussen jullie blijft en vooral dat je niet liegt tegen elkaar of dingen achterhoudt. Ik kan niet tegen leugens. Vandaar ook het spreekwoord ‘eerlijkheid duurt het langst’. Vroeg of laat komt het toch uit.

Pizzadiscussie

We hadden in de les een casus gekregen die ging over de Pizza Hut. Het ging als volgt: je gaat met een vriend(in) naar de Pizza Hut. Jij neemt jouw lievelingspizza omdat je daar zin in hebt, maar je vriend(in) kiest voor het buffet. Je vriend(in) komt terug van het buffet en heeft een paar stukken pizza op zijn/haar bord liggen.

De vraag was: ‘Mag jij dan een stuk pizza van zijn/haar bord nemen? ‘

Natuurlijk waren in de klas hier verschillende meningen rond:

-        Ja, ik zou een stuk geven, we betalen toch alles samen.
-        Neen, ik zou geen stuk geven.
-        Ja, ik zou een stuk geven, niemand zal daar een probleem van maken, ze zullen het niet eens merken.
-        Ja, ik zou een stuk geven, de Pizza Hut is een grote keten, zij kunnen daar wel tegen.

Mijn mening hierrond: Mocht ik dit meemaken, zou ik zeker ook een stuk pizza geven aan mijn vriend(in). Ik weet wel dat het eigenlijk niet mag, maar je mag tegenwoordig zoveel niet… Ik denk eigenlijk ook dat dit wel een beetje in de prijs zit in gerekend. De Pizza Hut gaat ervan uit dat dit waarschijnlijk wel eens vaker gebeurt.

Casus

We kregen vier casussen en moesten hiervan één bespreken. De casussen die we kregen zijn:
1)     Zou jij je jas aan Johannes geven?
2)     Opinie: "Scholen kunnen beter stoppen met huiswerk."
3)     Stuur kleuters naar school, anders geen leefloon.
4)     Nederlands verplicht op speelplaats.

Ik heb gekozen voor de casus ‘Zou jij je jas aan Johannes geven?’

In het filmpje zag je je een jongentje zitten zonder winterjas aan. Het was midden in de winter en het zag er erg koud uit, want de andere mensen waren dik gekleed. Het jongentje was helemaal aan het rillen van de koude en zat ineengekrompen. Je zag mensen naar hem kijken, maar ze deden niets. Naarmate het filmpje vorderde, zag je dat er mensen hem hielpen door ofwel een sjaal, handschoenen, trui of jas te geven.

Mocht ik zo’n jongentje alleen zien zitten, zonder jas aan, zou ik ook vragen hoe het komt dat hij geen jas aan heeft. Dan zou ik vragen of hij nog lang in die koude moet zitten, of hij ver is van zijn huis. Mocht ik op dat moment zelf warm gekleed zijn en handschoenen, een sjaal en een dikke winterjas aan hebben, zou ik die jongen natuurlijk ook helpen door mijn sjaal aan te bieden of mijn handschoenen. Ik vind het wel belangrijk dat je de mensen helpt die het wat moeilijk hebben of die een probleem hebben. Mocht ik die jongen niet helpen, zou ik mij niet goed voelen, want je weet dat je hem zou kunnen geholpen hebben.

De mening van mijn medestudenten: er komt heel veel hetzelfde terug, zoals de jas of handschoenen geven aan de jongen. Ik vind dit heel leuk om te zien hoeveel mensen toch de jongen zouden helpen. Er schreef ook iemand dat ze niet goed weet wat gedaan op dat moment, maar ze zou toch iets geven uit medelijden. Dit vind ik wel goed van haar dat ze toch medelijden heeft met het jongentje, want ze zou evengoed kunnen zeggen ‘ik geef niets omdat ik niet goed weet wat te doen op dit moment.’

Dit filmpje kan je ook linken aan één van de vier verantwoordelijkheden: dit filmpje past bij verantwoordelijkheid vier: Verantwoordelijkheid voor een appel uit van die ander en we beseffen dat we de plicht hebben hem te helpen.

Klik hier voor het filmpje.

Op deze casus zal ik ook het ethisch model toepassen.

  

Het ethisch model vertrekt vanuit een personalistische ethiek. Het ethisch model bestaat uit negen elementen:

·        Twee voorwaarden: grondhouding aannemen en dialoog voeren

·        Vier aandachtspunten

·        Drie evaluatiemomenten

Grondhouding:

Je mag nooit kijken maar wat andere mensen doen. Als zij het jongetje helpen, is dit heel goed van die persoon. Zij tonen hun warm hart. Als er een persoon staat toe te kijken en niets onderneemt, moet je die keuze ook respecteren. Iedereen is goed op zijn manier.

 Dialoog voeren:

Je kan vragen aan het jongetje hoe het komt dat hij geen jas aan heeft. Je kan ook vragen wat hij hier alleen doet. Misschien kun je ook vragen of hij zijn mama of papa kwijt is.

Aandachtspunten:

·        Situatie analyseren:

Weet ik voldoende over deze jongen om hem aan te spreken? Ziet hij er al onderkoeld uit, moet ik de hulpdiensten bellen? Is hij alleen of moet hij hier eventjes wachten op iemand?

·        Zoeken naar handelingsmogelijkheden:

Als ik zelf warm ben aangekleed kan ik de jongen mijn muts, handschoenen of sjaal geven. Indien niet, kan ik met de jongen naar een goedkope winkel in de buurt gaan om iets warms te kopen.

Ik kan ook een warme chocomelk met de jongen gaan drinken en ondertussen al de ouders of de school opbellen.

·        Motieven verhelderen:

Het positieve kan zijn als ik zelf warm ben aangekleed dat ik de jongen iets kan geven.

Het negatieve als ik zelf niet genoeg aanheb, kan ik met de jongen naar een goedkope winkel gaan, maar dan ben ik wat geld kwijt.

Het kan ook positief zijn dat ik met de jongen naar een warme ruimte ga en iets warms ga drinken, zodat hij wat opwarmt.

Het negatieve kan zijn dat de school of zijn ouders daar niet mee akkoord gaan.

·        Effecten inschatten:

Bij iedere oplossing die je aanbiedt aan de jongen zal er zowel iets positiefs of negatiefs zijn. Ik denk wel dat naar een warme ruimte gaan met de jongen en iets drinken een goede oplossing is ondertussen kan de school of zijn ouders om de jongen komen.

Evaluatie

·        Intuïties uitspreken:

Er kijkt niemand om naar deze jongen. Na het zien van het filmpje heb ik gemerkt dat er altijd zijn die anderen willen helpen, maar er is ook nog altijd jammergenoeg een deel van de mensen die gewoon doorlopen en niet helpen.

·        Normen verduidelijken:

Je hoeft de mensen niet anders te gaan aankijken, omdat ze de jongen niet helpen en gewoon doorlopen. Dit kan een bepaalde reden hebben. Je mag niet altijd de mensen veroordelen als je ze niet kent.

·        Waarden evalueren:

Behulpzaamheid: ik vind het belangrijk dat  mensen elkaar zoveel mogelijk helpen. Dat moet niet altijd met grote dingen zijn, dat kan ook in de kleine dingen zitten.

Respect: tegenover die jongen vind ik wel dat je hem niet zomaar mag voorbijlopen.

Verantwoordelijkheid: Als die jongen al onderkoeld is en jij loopt zomaar voorbij zonder hem te helpen, ben jij daar verantwoordelijk voor.

Ethische vragen

Heeft een leerkracht zwijgplicht als een leerling hem/haar iets in vertrouwen vertelt?

Ja, ik vind dat een leerkracht moet zwijgen als een leerling iets in vertrouwen komt zeggen. Maar aan de ene kant als de leerling echt een groot probleem heeft (bijvoorbeeld hij/zij ziet het leven niet meer zitten), vind ik wel dat de leerkracht hulp moet inschakelen.

    Mogen interimbureaus allochtone mensen weigeren indien een werkgever te kennen gaf dat hij niet wil werken met allochtonen?

Neen, ik vind dat ze dat niet mogen. Ook vind ik dat ze zelfs blij mogen zijn dat allochtonen hier willen werken. Er is hier in België veel werkgelegenheid, dus waarom zouden de allochtonen dan niet een van die jobs mogen krijgen.

Moeten moslimkinderen het sinterklaasfeest meevieren?

Ja, ik vind dat ze moeten rekening houden met de feesten en de regels die hier in België van kracht zijn, want als wij naar Marokko gaan mogen wij ook niet ongesluierd de moskee binnen. Dus ik vind wel dat zij zich ook moeten aanpassen aan onze regels.

Mogen sigaretten verkocht worden aan -16-jarigen?

Neen, absoluut niet. Ik ben tegen sigaretten, die zijn slecht voor de gezondheid, het is verslavend. Als jongeren al zo vroeg aan sigaretten beginnen, is dit echt niet goed voor hun gezondheid. Ik vind het wel goed dat ze sigaretten zo duur maken. Zo gaan sommige mensen er toch even over nadenken of ze die wel zouden kopen.

Een ethiek van het haalbare

We hebben een heel mooi verhaal gelezen van Roger Burggraeve die heel mooi verwoordt wat ethiek voor hem is. Hij vergelijkt ethiek met een bergtocht maken. Het is voortdurend de top in het oog houden. Soms is hij goed zichtbaar, soms ook niet. Maar er is altijd een top (=doel). Die top is het zinvolle. Iedereen bereikt de bergtop op een andere manier.

-        Sommigen zullen de bergtop nooit bereiken.
-        Andere komen slechts halverwege, deze mensen hebben een duwtje in de rug nodig.
-        Andere geven het op, omdat er iets in de weg staat, waardoor ze niet meer verder kunnen.
-        Anderen halen de bergtop zonder problemen.

Ik zelf ben geen opgever, als ik iets wil vecht ik er ook voor. Mensen die mij kennen weten dat ook, dat ik een doorzetter ben. Ik ben daar wel blij mee dat ik zo’n karakter heb. Want ik heb er al veel dingen mee bereikt.

Ethiek heeft drie punten:

Ik zal hierbij een voorbeeld van mijzelf geven om het te verduidelijken.

-        Menselijk wenselijke à Dat ik mijn diploma kleuteronderwijs haal zonder problemen.
-        Best menselijk mogelijke à Je moet stoppen met de opleiding, het is te moeilijk voor jou, je hebt alles van jezelf geven, maar het wil maar niet lukken.
-        Het ethisch minimumà Je bent al begonnen aan de opleiding en volgt lessen.

Ethiek in de praktijk

·        Een ethisch dilemma

Dilemma 1:

In het een contactmoment hebben we een discussie gedaan over een stelling waar vijf mensen aan de enen kant op het spoor liggen en 1 iemand aan de andere kant ligt op het spoor. Ze zijn allemaal vastgebonden. Er komt een trein aangereden, als je aan de hendel trekt verwisselt de trein van spoor. Wat doe je trek je aan de hendel of niet?

-        Je kent die ene persoon maar de andere vijf niet.
Ik zou het een heel moeilijke beslissing vinden. Ik zou op dat moment toch gaan voor het leven van die vijf personen. Maar ik vind dit een heel moeilijke stelling waar ik moeilijk kan op antwoorden.

-        Je kent die vijf personen en de andere persoon niet.
Ik zou hier nu aan de hendel trekken, want uiteindelijk red je het leven van vijf mensen.

-        Je kent alle zes de personen.
Ik zou ook hier aan de hendel trekken, ook al is dit een moeilijke beslissing.

-        Je kent alle zes de personen niet.

Ik zou ook aan de hendel trekken en ervoor kiezen om meerdere mensen te laten leven.

Dilemma 2: 

Wat doe je: er liggen vijf mensen op het spoor. Er komt een trein aangereden. Er staat een struise man op de brug, je weet als je de man duwt dan red je de andere vijf levens. Wat zal je doen, de man duwen of niet?

Mijn mening: Neen, ik zou de man niet duwen. Deze man staat daar maar en heeft er niets mee te maken. Ik zou ook bang zijn. Stel dat ik hem duw en hij trekt mij mee. Als je deze man zou duwen zou jij schuldig zijn aan moord. Als je niets doet en de trein laat voorbijrijden over die vijf andere personen, kunnen ze jou niets kwalijk nemen.

“children see, children do”

Dit filmpje heeft als titel: Kinderen zien, kinderen doen na.

In dit filmpje zie je hoe ouders of volwassenen een grote invloed hebben op kinderen. Kinderen kijken op naar hun ouders en naar volwassen. Daarom is het van belang dat je het goede voorbeeld geeft. Als je iets verkeerd leert of toont aan een kind gaat dit er nog moeilijk uit, want het kind heeft het zo geleerd.

Klik hier voor het filmpje.